دی
چاپ و تبلیغات
کاغذ در آرامش پیش از توفان؟
کاغذ ارزان شده و دارد به این روند نزولی ادامه می‌دهد. به نظر می‌رسد همه چیز آرام است و ناشران هم خوشبخت! از آخرین گزارشی که درباره بازار کاغذ نوشتیم و از کاهش قیمت خبر دادیم، یعنی از ۲۳ آبان تا امروز باز هم قیمت کاغذ کاهش پیدا کرده. این کاهش تدریجی است و سرعتش با سرعت افزایش قیمت ناگهانی کاغذ در شش‌ماهه اول امسال قابل مقایسه نیست اما به هر حال نمی‌توان منکر روند نزولی بازار شد. این روزها اگر سراغ فروشندگان کاغذ بروید نه سرشان شلوغ است و نه برایتان طاقچه بالا می‌گذارند. مشتاق فروش هستند و به‌خصوص علاقه‌مند به فروش پالت‌های بیشتر و بیشتر. آرامش بازار مشکوک است، به‌خصوص اگر تداوم پیدا کند. بازار کاغذ وارداتی دارد علائم رکود را بروز می‌دهد و کاهش قیمت ناشی از همین رکود را. چرا؟ چون احوالات صنعت نشر بهتر نشده و از گوشه و کنار خبرهای متعددی درباره واردات کاغذ، توزیع آن و نیز کاهش تولید کتاب شنیده می‌شود که در ادامه به آنها می‌پردازیم. بنابراین بعید نیست که همین روند کاهشی ادامه پیدا کند و در سه ماه پایانی سال هم شاهد تداوم کاهش قیمت کاغذ وارداتی باشیم و این یعنی آرامش امروز بازار، آرامش پیش از توفان است.
سکوت سامانه
قیمت کاغذ وارداتی براساس آماری که در نمودار همین صفحه می‌بینید، کاهش داشته است ولی این کاهش قیمت ناشی از افزایش محصول در بازار نیست. اگر سری به پایگاه اطلاع‌رسانی سامانه توزیع کاغذ بزنید، خواهید دید که آخرین اطلاعات مرتبط با توزیع کاغذ دولتی به ناشران تهرانی که بخش قابل‌توجهی از ناشران کشور را شامل می‌شوند و سهم قابل‌اعتنایی در صنعت نشر کشور دارند، بر‌می‌گردد به مردادماه امسال. یعنی بیشتر از چهار ماه است که از توزیع کاغذ دولتی بین ناشران خبری نیست. البته این در حالی است که سامانه ثبت تقاضای ناشران فعال است و به نظر می‌رسد که تقاضا برای کاغذ وجود داشته باشد، هر چند تاکید شده که دریافت کاغذ جدید زمانی صورت می‌گیرد که رقم کاغذ دریافتی مرحله قبل تسویه شده باشد و بعید نیست کاهش توزیع به بدهکاری ناشران هم مرتبط باشد.
آخرین فهرست منتشر شده از تخصیص ارز و واردات کاغذ یارانه‌ای هم نکات قابل‌توجهی دارد. براساس این فهرست که مربوط به پنجم آذر ماه امسال است، واردات حدود ۳۱ هزار تن کاغذ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تائید شده است. در مرحله بعد برای حدود ۲۱ هزار تن کاغذ تخصیص ارز صورت گرفته و از این میزان برای خرید ۱۹ هزار تن کاغذ تامین ارز صورت گرفته است. در نهایت خرید ارز برای حدود ۱۸ هزار تن کاغذ انجام شده و در نهایت طبق این فهرست تا پنجم آذر ماه فقط ۷۰۰۰ تن کاغذ از گمرگ ترخیص شده است.
چرا کاهش قیمت کاغذ نگران‌کننده است؟
کاهش قیمت می‌تواند امیدبخش باشد به شرط آن‌که نشانه رونق و تولید باشد اما میزان تولید کتاب نشان می‌دهد که بازار کاغذ یا لااقل کاغذ تحریر با رکود دست به گریبان شده است. این رکود همین حالا هم ناخوشایند است اما اگر تداوم پیدا کند، حتما نگران‌کننده خواهد بود نه تنها به این دلیل که سایه رکود بر بازار کاغذ سنگین شده و تولید کتاب به توقف نزدیک شده، بلکه بیشتر از این بابت نگران‌کننده است که از همین روزها باید شاهد تحرک و پویایی در بازار نشر کشور باشیم. طبق قاعده در سه ماه پایانی سال، تولید کتاب اوج می‌گیرد و امسال باید از همین روزهای آغاز زمستان ناشرها آستین بالا بزنند تا کتاب‌های تازه‌ای برای نمایشگاه تدارک ببینند چون قرار است زودتر از دوره‌های پیشین و از ۲۶ فروردین‌ماه سال ۹۹ نمایشگاه کتاب تهران آغاز به کار کند. بنابراین اگر در این سه‌ماهه تحرکی در بازار کاغذ رخ ندهد، آرامش امروز بازار کاغذ را می‌توان آرامش پیش از توفان دانست؛ توفانی که احتمالا سر و صدای چندانی ندارد و برعکس با بی‌رمقی و بی‌رونقی جان کتاب و کتابخوانی را می‌گیرد.
باید دید در روزهای آینده وضعیت توزیع کاغذ بین ناشران چه سرانجامی خواهد داشت و آیا قیمت کاغذ نوسان ویژه‌ای خواهد داشت یا نه.
رهایی از بند گمرک
اگر چه آخرین فهرست وزارت ارشاد از مبهم بودن وضعیت کاغذهای وارد شده در کمرگ حکایت دارد اما طبق آخرین خبرهای رسیده، از اواخر آذرماه ترخیص کاغذهای دپو شده آغاز شده است. بر اساس گزارشی که ایسنا ۲۳آذر منتشر کرده، مشکلات و اختلاف‌نظرهایی که درباره تعیین تکلیف کاغذهای دپو شده در گمرک وجود داشت، رفع شده و به مرور این کاغذها وارد بازار می‌شود. بر اساس این گزارش، کاغذهای دپو شده در گمرک در سال جاری ماجرای خود را داشتند؛ زمانی به دلیل سیاست‌های ارزی ترخیص‌شان با مشکل مواجه شد و زمانی هم مسائل مربوط به تعرفه، مالیات و عوارض. حدود سه ماه از سال ۱۳۹۸ گذشته بود که کاغذهای دپو شده در گمرک حاشیه‌ساز شدند. در آن زمان ماجرا به تعیین سیاست ارزی در رابطه با واردات کاغذ بر می‌گشت. به نحوی که هنوز مشخص نبود که قرار است پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی به کاغذ ادامه داشته باشد یا خیر. تا این‌که سرانجام تصمیم دولت بر این شد که کاغذ هم مانند سایر کالاهای اساسی در لیست ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار گیرد و در آن برهه با تعیین تکلیف شرایط ارزی، ترخیص کاغذ به روال عادی برگشت.
اما از چندی پیش، بار دیگر دپوی کاغذ و ترخیص آن مشکلاتی را ایجاد کرد که این بار ظاهرا ماجرا ارزی نبود و به شرایط واردات آن برمی‌گشت.
چندی پیش حتی مطرح شد که رسوب کاغذ در گمرک به دلیل شرایط استاندارد آن بوده ولی بعد از آن سازمان ملی استاندارد تاکید کرد که محموله‌های کاغذ به دلیل تعیین نشدن نوع کاربرد، احراز نشدن کد تعرفه صحیح و تعیین نشدن حقوق و عوارض گمرکی دپو شده و به کیفیت کاغذ و مطابقت آن با استاندارد ربطی ندارد.
با این وجود، آخرین اعلام معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران، درباره آخرین وضعیت ترخیص کاغذ حکایت از این دارد که در حال حاضر ۲۳ هزار تن کاغذ در گمرک شهید رجایی موجود است که اختلاف نظرهایی درباره تعیین تعرفه و مالیات و عوارض آن مبنی بر کاربرد و نوع کالا وجود داشته است و در راستای حل این اختلاف‌نظرها تفاهمی بین سازمان استاندارد، گمرک و وزارت صمت انجام شد. گویا با تفاهم‌های صورت‌گرفته بین دستگاه‌های ذی‌ربط و ابلاغ آن ترخیص آنها آغاز شده است.
معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران درباره میزان واردات کاغذ چاپ تحریر نیز توضیح داده که از ابتدای سال تا ۱۶ آذر بیش از ۲۳۳ هزار و ۷۳۰ تن کاغذ چاپ و تحریر وارد شده که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۲۲۵ هزار و ۷۹۰ تن بوده است. البته ترخیص درصدی کاغذ در چند ماه گذشته انجام شده است و بیش از ۹۰۰۰ تن کاغذ در این مدت از گمرکات ترخیص شده‌اند.
نمودار قیمت کاغذ تحریر در بازار در طول سال جاری
قیمت کاغذ تحریر از سال‌گذشته رشد عجیبی را تجربه کرده، سال ۹۶ قیمت این نوع کاغذ معادل هر بند ۷۰هزار تومان بود. این رقم در سال ۹۷ به ۱۵۰هزار تومان افزایش یافت، اما بعد از آن شاهد رشد فزاینده قیمت این نوع کاغذ در ابتدای سال جاری بودیم. در ادامه این بحران روند کاهش کاغذ تحریر در چند ماه اخیر آغاز شده و به نظر می‌رسد این کاهش همچنان تداوم داشته باشد. در این نمودار میانگین قیمت کاغذ تحریر ۷۰گرمی در ابعاد ۱۰۰ در ۷۰ که عمدتا از کشورهای اندونزی و چین وارد می‌شود را مشاهده می‌کنید.
دور زدن قانون
رکود بازار به اندازه کافی ابهام‌آمیز است و اگر بدانیم که احتمالا برخی واردکنندگان کاغذ یارانه‌ای قانون را دور می‌زنند، شرایط بازار بیشتر از قبل مبهم و غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود. چطور؟ خبرگزاری تسنیم همین دیروز گزارشی منتشر کرده با این مضمون که چرا قیمت تمام‌شده کاغذ دولتی گران است؟ این گزارش تاکید دارد که محاسبه قیمت تمام‌شده کاغذ دولتی با کاغذ آزاد و با ارز نیمایی نشان می‌دهد که تناسب معناداری بین این دو برقرار نیست و نتیجه می‌گیرد که برخی واردکنندگان کاغذ هنگام خرید از کشورهایی چون امارات و در زمان تنظیم پروفرم‌ها، ۱۵ درصد می‌کشند روی قیمت و نیز در هنگام عرضه کاغذ در بازار آزاد هم ۱۵ درصد طبق قاعده اضافه می‌کنند که مجموع آن می‌شود ۳۰ درصد سود برای واردکننده.
گزارشگر تسنیم این محاسبه را بر اساس قیمت جهانی کاغذ ۷۰ گرمی چاپ و تحریر که اعلام کرده ۸۵۰ دلار است، انجام داده و احتمالا لازم است کارگروه کاغذ و دیگر مسؤولان امر در این باره بررسی لازم را صورت دهند تا مشخص شود این ادعای تسنیم که به نقل از برخی واردکنندگان مطرح شده حقیقت دارد یا برداشت‌هایی حاصل از رقابت بین واردکنندگان در بازار کاغذ است.
انشاله که خیره